Het middenoor bestaat uit het trommelvlies, de buis van Eustachius, drie gehoorbeentjes en de nervus tympanicus (een aftakking van de zevende hersenzenuw). Dit wordt beschermd door de trommelholte (een benig omhulsel).

Middenoorontsteking kan veroorzaakt worden door een bacteriële infectie (meestal zijn de bacteriën Pseudomonas aeruginosa en Pasteurella multocida verantwoordelijk) die zich kan verspreiden vanuit de bovenste luchtwegen via de buis van Eustachius, vanuit de gehoorgang, of vanuit het bloed door infecties elders in het lichaam. Bij een middenoorontsteking (evenals bij een binnenoorontsteking) zijn er dus niet noodzakelijke altijd afwijkingen in het uitwendige oor te constateren. Verdere oorzaken kunnen parasieten zijn zoals oormijt, beginnend in het uitwendige oor, of het is mogelijk dat een deel van een plant of een ander voorwerp het trommelvlies heeft doorboord.

Het konijn schudt met het hoofd of wrijft het hoofd, of krabt veel aan het oor of houdt het hoofd scheef. Bij een middenoorontsteking is er, vanwege de druk van pus op het trommelvlies, veel pijn aan de aangedane zijde en dit kan tot verlies van eetlust en lusteloosheid leiden. Wanneer de nervus tympanicus beschadigd is kunnen symptomen optreden als kwijlen, verminderde of afwezige knipperreflex of hangend oor. Bij beschadigde hersenzenuwen kan een hangende lip of hangend ooglid (syndroom van Horner) voorkomen. Wanneer de druk van pus op het trommelvlies te groot wordt zal het trommelvlies scheuren waardoor de pus weg kan en in de uitwendige gehoorgang komt. Dit geeft onmiddellijk verlichting van pijn, maar de ontsteking is nog niet genezen.

Bij middenoorontsteking kan op een rontgenfoto verandering van de dichtheid van het weefsel als een dichte grijze massa gezien worden.

Het binnenoor bestaat uit het slakkenhuis, het evenwichtsorgaan met drie halfcirkelvormige kanaaltjes, en wordt van zenuwen voorzien door de nervus vestibulocochlearis (de achtste hersenzenuw). Deze controleert het evenwicht en het gehoor.

Ziekte van het binnenoor is meestal, maar niet altijd, het gevolg van de uitbreiding van een niet behandelde, ernstige midden-oorontsteking. Een binnenoorontsteking kan pijnlijk zijn, maar dit is niet altijd het geval. Zolang het konijn geïnteresseerd blijft in voedsel kan gesteld worden dat het dier geen pijn heeft.

Symptomen van een binnenoorontsteking

De schedelholte (een grote holte aan de basis van elk oor) kan zich vullen met een harde, kaasachtige pus die tegen het evenwichtsorgaan drukt. Hierdoor ontstaat ‘torticollis’, het konijn loopt in cirkeltjes en rolt om. Het hoofd kan gedraaid komen te staan, waardoor het lijkt of het konijn steeds achterom kijkt. Er kan sprake zijn van snel heen en weer bewegen van de ogen (nystagmus). Ook doofheid kan optreden, en verder kan het konijn tandenknarsen en overmatig slikken, mogelijk veroorzaakt door misselijkheid.

De diagnose kan gesteld worden door een lichamelijk en een neurologisch onderzoek. Het aangedane oor zal met een otoscoop onderzocht moeten worden. Soms zijn er veranderingen zichtbaar aan het trommelvlies, zoals ontstoken, uitstulpend, gescheurd e.d., vaak is er niets te zien.

Wanneer er pus in de gehoorgang is kan van een weinig van dit pus in een laboratorium een kweek gezet worden. Hier wordt bepaald welke bacterie aan het werk is en welke soort antibioticum het meest effectief is tegen deze bacterie. De rest van het pus in het uitwendige oor kan voorzichtig worden verwijderd met een fysiologische zoutoplossing*.

* Een oplossing van ca. 8 g. natriumchloride (keukenzout) per liter (gekookt) water geeft een fysiologische zoutoplossing.

NB. Het gebruik van bepaalde plaatselijke medicamenten zoals antibiotische zalf of druppels is sterk af te raden wanneer mogelijk het trommelvlies beschadigd is. Verschillende van zulke medicamenten kunnen zeer schadelijk zijn als het trommelvlies gescheurd is en zelfs tot de dood leiden.

Behandeling

Voor zowel een midden- als een binnenoorontsteking is een antibioticum kuur nodig van enkele weken tot maanden. Hiervoor wordt over het algemeen gekozen voor een breedspectrum antibioticum zoals bijv. enrofloxacine (Baytril, Enrofloxoral). Gedurende één tot drie dagen kan ook een corticosteroïde gegeven worden om de ontstekingsactiviteit en de schade aan de zenuwen te verminderen. Tevens werkt dit middel pijnstillend. Indien geen corticosteroïde toegediend wordt kan het geven van een pijnstillend middel gedurende enige tijd van het grootste belang zijn.